Kustbescherming anno 21e eeuw: voor de natuur, met de natuur
Al eeuwenlang beschermt het kustgebied onze binnenlanden tegen storm. Met behulp van de mens, die extra middelen inzet als golfbrekers, stormmuren, dijken en zandophogingen. Maar nieuwe fenomenen steken de kop op, zoals de stijging van de zeespiegel. Hierdoor zijn nieuwe ontwikkelingen nodig, waarbij idealiter ook de natuur zelf nauw wordt betrokken.
De duinen, het strand en de vooroever: al eeuwenlang vormen ze een natuurlijke, zandige en robuuste waterkering die ons vasteland beschermt tegen stormgeweld. Zo zou zonder strandzone het zeewater bij storm meteen over de dijk slaan, terwijl de golven nu snel aan kracht verliezen omdat ze een langere weg moeten afleggen om tot aan het land te geraken.
Maar die relatie tussen buffer en binnenland is geen status quo. Ten eerste is de kust altijd in beweging: in bepaalde zones groeit het kustgebied aan, in andere is er sprake van afname door erosie. Ten tweede veranderen de klimatologische omstandigheden in ijltempo.
Er worden meer en meer stormen gemeld, en door de klimaatopwarming wordt tegen 2100 een zeespiegelstijging van 60 tot 110 centimeter verwacht (in een worstcasescenario zelfs tot drie meter). Die omstandigheden verhogen de risico’s voor ons erg kwetsbare binnenland. Daarnaast komt ook de toegankelijkheid van onze kusthavens erdoor in het gedrang, net als de afwatering naar de Noordzee.
Duur en niet duurzaam
Voor optimale kustbescherming zijn menselijke ingrepen bijgevolg een must. Dat gebeurt vandaag op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door het opspuiten van zand (zandsuppletie) ter verbreding van het strand. Een effectieve, maar helaas ook vrij dure maatregel omwille van het onderhoud: na stormweer moet het weggespoelde zand weer worden aangevuld.
Golfbrekers (of strandhoofden) zijn dan weer effectief in het afremmen van de waterstromen. Ze helpen bovendien het meegereisde zand sneller bezinken, zodat de strandzone richting zee kan aangroeien. Alleen doen ze ook de kustlijn eroderen.
Dijken, al sinds de Romeinen een goede menselijke buffer tegen stormgeweld, hebben dan weer de keerzijde dat ze de natuurlijke aanvoer van duinzand naar het strand verstoren. En dat terwijl we moeten streven naar een zo optimaal mogelijk evenwicht in het natuurlijke kustmilieu.
Samenwerking tussen industrie en onderzoek
Kortom, de mens heeft zich met de kennis die voorhanden was al eeuwenlang weten te wapenen tegen het geweld van de zee. Maar de huidige uitdagingen rond klimaatverandering en kusterosie vragen om nieuwe, innovatieve oplossingen voor efficiënte kustverdediging. Oplossingen die idealiter ook de natuur betrekken, zodat we niet alleen de mens beschermen, maar ook de biodiversiteit op het strand en in de zee.
Maar wat zijn die oplossingen? Om daar een adequaat antwoord op te bieden, werkt speerpuntcluster De Blauwe Cluster intensief samen met verschillende partners: onderzoekers, studiebureaus en bedrijven gespecialiseerd in waterbouw, visserij, textiel, biomaterialen, sensoren, monitoring ...
Natuurgebaseerde oplossingen
Een veelbelovende zachte piste die momenteel wordt onderzocht, is het creëren van biogene riffen. Levende kustbufferstructuren die gevormd worden door mariene dieren en planten, en die de golfwerking en stroming verminderen door de laagwaterlijn te verstevigen.
Hiervoor wordt onder andere gekeken naar drie bio-bouwers – mosselen, zeewieren en zeegrassen, en schelpkokerwormen – waarbij vooral de pilootproeven met mosselen veelbelovend lijken. Bijkomend voordeel? Deze structuren zijn niet alleen efficiënte kustbuffers, ze zouden naar verwachting op termijn ook echte hotspots van biodiversiteit worden – hierrond loopt momenteel een vervolgproject.
Voor de goede orde: riffen als natuurlijke bescherming bestaan al en worden op kleine schaal reeds toegepast. Het verschil is dat nu nieuwe technieken vanuit de aquacultuur worden ingezet om de groei van deze natuurlijke riffen maximaal te stimuleren. Daar loopt momenteel het nodige onderzoek rond, en worden verschillende experimenten rond opgezet.
Conclusie: Als Blauwe Cluster zijn we trots om aan dergelijke duurzame initiatieven te kunnen meewerken. Vooral omdat het toont hoe wetenschap en industrie de handen in elkaar kunnen slaan om kusterosie duurzaam tegen te gaan én de blauwe economie te boosten. Met de natuur als volwaardige partner in dit project.
