Van zeebodem tot satelliet: plastic opsporen met slimme technologie

Hoewel plastic niet thuishoort in onze natuur, is het vandaag overal aanwezig: in verschillende vormen, kleuren en groottes. Het verspreidt zich via rivieren en zeeën, van zichtbaar zwerfvuil op stranden tot bijna onzichtbare microplastics in het water en op de zeebodem. Omdat het handmatig opsporen en verzamelen van dit afval veel tijd en middelen vraagt, biedt technologie een waardevol alternatief.

Het onderzoeksproject SSPIRIT, gecoördineerd door VITO, bundelt Vlaamse expertise om met behulp van innovatieve detectietechnieken en modellen beter te begrijpen waar plastic zich ophoopt en hoe het zich door onze wateren verplaatst.

SSPIRIT staat voor From Seabed to SPace: Identifying and quantifying plastic litteR with Innovative remote sensing Technologies. De kick-off van dit driejarige project vond plaats in juni 2025. Het project is een samenwerking tussen VITO, VLIZ, KU Leuven, Universiteit Antwerpen, Universiteit Gent, De Blauwe Cluster en Flanders Space, en wordt gefinancierd door VLAIO.

Hoewel het onderzoek zich richt op het Belgische deel van de Noordzee en het Schelde-estuarium, reiken de ambities verder. De kennis en technologie die binnen SSPIRIT worden ontwikkeld, kunnen later ook internationaal toepasbaar zijn, van Europese estuaria en kustwateren tot wereldwijde satellietobservaties. Zo versterkt Vlaanderen zijn positie als innovatieve testregio voor marien milieubeleid en duurzame technologie.

Het doel van SSPIRIT is even ambitieus als noodzakelijk: plasticvervuiling beter begrijpen en meetbaar maken. Dat doet het project door verschillende remote sensing-technieken te combineren zoals drones, onderwatercamera’s en satellietbeelden. Door al die gegevens samen te brengen, ontstaat een vollediger beeld van de verspreiding en concentratie van plastic in rivieren en zeeën.

Wanneer directe detectie moeilijk is, kijken de onderzoekers naar indirecte aanwijzingen, zoals de troebelheid van het water of de aanwezigheid van vegetatie langs de oever. Door al deze detectietechnologieën te combineren, ontstaat stap voor stap een volledig driedimensionaal beeld van plasticvervuiling in onze zeeën en rivieren. De verzamelde gegevens worden verder verwerkt met slimme data-analyse en voorspellende modellen om beter te begrijpen hoe plastic zich verplaatst en ophoopt in mariene ecosystemen.

Als projectcoördinator leidt VITO de opzet van de experimenten, de dataverzameling en de integratie van de verschillende technologieën. Binnen SSPIRIT werken Vlaamse kennisinstellingen en partners samen aan de wetenschappelijke basis voor een toekomstige satellietmissie die plasticvervuiling op het wateroppervlak kan detecteren.

Daarnaast onderzoeken de projectpartners hoe dronebeelden, slimme camera’s, smartphones en artificiële intelligentie kunnen worden ingezet om plastic op stranden en oevers sneller en nauwkeuriger op te sporen. Zo ontstaat een geïntegreerde aanpak die waarnemingen vanuit de lucht en vanuit het water combineert.

Naast onderzoek zet SSPIRIT sterk in op samenwerking en toepassing. Binnen het project wordt een Innovation Accelerator opgezet: een platform dat bedrijven en beleidsmakers ondersteunt om de ontwikkelde kennis en technologie in te zetten in de praktijk. 

Zo levert SSPIRIT niet alleen nieuwe inzichten op in plasticvervuiling, maar ook concrete oplossingen voor monitoring, preventie en beleid. Op die manier draagt het project bij aan een duurzame blauwe economie, waarin technologie en ecologie elkaar versterken.