Tsunami's en monstergolven in de Belgische Noordzee

Op vraag van het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie van de Vlaamse overheid onderzocht het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) de kans op tsunami's en monstergolven in de zuidelijke Noordzee. De bevindingen werden gebundeld in een beleidsinformerende nota. Acht golftypes werden onder de loep genomen: zes soorten tsunami’s; monstergolven; en infragravitaire golven.

Tsunami’s kunnen worden ingedeeld op basis van hun bronmechanismen. Ze kunnen onder andere het gevolg zijn van aardbevingen, landslides, vulkanisme, atmosferische drukveranderingen (meteotsunami’s), planetoïde-inslagen of een combinatie van dergelijke factoren.

De kans op het voorkomen van destructieve tsunami’s ter hoogte van de Belgische kust wordt als (zeer) klein beschouwd. Dit is ondermeer te wijten aan de bufferende werking van het Kanaal in het zuiden, en de ondiepe Noordzee in het noorden.

Hoewel 80% van de wereldwijd geregistreerde tsunami’s een seismische oorsprong kennen, blijken de kustgebieden in de zuidelijke Noordzee het meest vatbaar voor meteotsunami’s. Veelal beperken deze zich tot golfhoogtes van een aantal centimeter. 

Niettemin kunnen deze tsunami's ter hoogte van kustgebieden lokaal sterk in amplitude toenemen. Dat was bijvoorbeeld het geval op 29 mei 2017 in het Nederlandse Katwijk (+2m), of in 1767 in Oostende (+1,5m).

Monstergolven komen al bij al frequent voor in de zuidelijke Noordzee (één per 5.000 à 8.000 golven). Ze hebben dan wel een hoge amplitude, door hun korte periode vormen ze geen onmiddellijk gevaar voor het achterland.

In tegenstelling tot tsunami’s doen de grootste risico’s zich hier voor op de open zee. Hoewel dit type golven al schade toegebracht heeft aan offshore constructies in de Noordzee, zijn er nog geen schadegevallen gemeld op het Belgisch deel van de Noordzee.

IG-golven zijn een type oppervlaktegolven met een lange periode en lage amplitude en hebben een belangrijke rol in het sturen van kustprocessen. Het effect van deze golven op stranderosie, golfoverslag en bijgevolg inherente overstromingsrisico’s is echter nog niet helemaal duidelijk.

Tsunami-waarschuwingsystemen steunen op het wereldwijd netwerk van getijmeters. Het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) in Oostende beheert in dit verband de Sea Level Station Monitoring Facility (SLSMF). Deze webservice laat toe de zeespiegelniveaus wereldwijd te monitoren.

Het web-platform geeft gedetailleerde informatie over méér dan 1000 aangesloten stations, verspreid over alle continenten. Gebruikers kunnen gegevens van de getijmeters rechtstreeks in real-time bekijken en de data downloaden. Deze gegevens zijn cruciaal voor het informeren van de waarschuwingsystemen, die mensenlevens helpen te beschermen in de kustzone in geval van tsunami’s.

Door het koppelen van een groter aantal stations en getijmeters, en het delen van informatie via het SLSMF-netwerk, kunnen modellen met verhoogde nauwkeurigheid bepalen waar een tsunami de kusten zal treffen. Het systeem helpt de Tsunami waarschuwingscentra ook om de responstijd in te schatten bij het organiseren van een eventuele evacuatie. 

Wil je graag meer weten over dit boeiende onderwerp of zit je nog met bepaalde vragen? Neem contact op met het VLIZ.